Birçok anlama gelen “kartuş” kelimesi püskürtmeli yazıcılar söz konusu olduğunda içinde mürekkep barındıran tank-hazne anlamına gelir. Püskürtmeli yazıcılar kağıda püskürteceği mürekkebi kartuştan temin eder. Mürekkep kartuşları temel olarak mürekkep havuzcuğundan, filtreden ve tahliye deliğinden oluşur. Bazı kartuşlar mürekkebi tutabilmek için süngere ihtiyaç duyarken bazı kartuşlar süngersiz olarak çalışmaktadır. Kartuşları birbirinden ayıran bir diğer özellik de yapılarında püskürtme ağzı bulundurup bulundurmadığıdır. Metal bir plaka olarak görünen püskürtme ağzı kartuşun mürekkep tahliye kısmında bulunur ve kartuşun mürekkep havuzcuğundan alınan mürekkebi yazıcıdan gelen sinyaller doğrultusunda kağıda püskürtür. Bu sinyaller püskürtme ağzında ani ısı değişimlerine neden olur ve yüzeyde bekleyen mürekkebin minik patlamalarla sıçramasını sağlar. Eğer püskürtme ağzıda yeterli miktarda mürekkep bulunmuyorsa ya da gereğinden fazla ise ve birikme yapıyorsa püskürtme işlemi istenildiği gibi olmaz; dolayısıyla kalite sorunlarına neden olur. Özetle; yazıcı kartuşları mürekkep püskürtme ağzına tam olarak nüfuz edecek şekilde sadece yeterli miktarda doldurulmalıdır.
Püskürtme ağzı kendi üzerinde olmayan kartuşlar sadece mürekkep deposu olarak işlev görür ve baskı kalitesi üzerinde etken değildir. Püskürtme işlemini yazıcının içindeki hareketli püskürtme kafası yapar. Püskürtme kafası kartuşa tümleşik olmayan bu tür yazıcı modellerinde hareketli püskürtme kafası yedek parça anlamında yüksek maliyetlidir fakat bu durum kartuş maliyetlerini düşürdüğünden bu tip yazıcıların kartuşları daha ekonomik fiyatlara sunulabilmektedir. Yine de üreticilerin satış politikasının her zaman bu mantıkla uyuşmadığını unutmamak gerekir. Püskürtme kafası kendi üzerinde olan yazıcılar 2 farklı püskürtme teknolojisi kullanırlar; termal püskürtme (HP, Canon, Lexmark, Brother) ve soğuk püskürtme (Epson-Micro Piezzo)… Termal püskürtme ağızları yüzeydeki mürekkebi ani sıcaklık değişimleriyle ve patlamalarla fırlatırken micro piezzo teknolojisinde mürekkebi ani titreşimlerle fırlatan bir kristal bulunur. Genelde kristalin titreşimiyle kağıda fırlatma tekniği daha güzel sonuçlar verse de termal püskürtme konusunda da zaman içinde iyileştirmeler yapıldığından iki teknik arasında büyük farklar kalmamıştır. Örneğin; Canon’un bazı 9600dpi çözünürlüklü termal püskürtmeli yazıcıları gayet başarılı çıktılar vermektedir.
Günümüzde çoğu kartuş elektronik bir sayaç gibi çalışan çiplere sahiptir. Bu çiplerin işlevi alınan çıktı tipine ve sayısına göre yazıcıya tahmini mürekkep seviyesini bildirmektir. Böylece kartuşu mürekkepsiz kullanarak püskürtme kafasına zarar verme ihtimali ortadan kaldırılmakta ve yarıda kalan baskı kartuş değişimiyle tamamlanabilmektedir. Bunlar kartuş çipinin olumlu yönleri olsa da birçok üretici kartuşlardaki çipi aynı zamanda kartuş dolumunu zorlaştırıcı bir faktör olarak da kullanmaktadır. Bütün üreticiler tükenmiş olarak algılanan kartuşun değiştirilmesini tavsiye ederken yine de bazıları boş kartuşun kullanılmasına basit yöntemlerden sonra izin vermektedir. Örneğin; HP ya da Canon kartuşların çoğu yazıcı tarafından boş olarak algılansa dahi tekrar tekrar doldurulup kullanılmaktadır. Bu tekrar dolumlarda yazıcı kartuşu boş olarak algılamaya devam etmektedir. Epson ise kartuş dolumunu engellemek için bu tür bir seçeneği kesinlikle kullanıcılarına sunmamaktadır. Kartuş dolumunu engellemek ve her yeni yazıcı modelinde ayrı bir zorluk yaratmak en ihtiraslı çabasıdır. Epson kartuşların orijinal kartuş çipleri bir dönem özel resetleyicilerle tekrar dolu gibi kullanılsa da son dönemde Epson kırılması çok zor bir algoritma geliştirerek bunu yeni 9 noktalı çiplerinde uygulamaya başlamıştır. Neyse ki bu konuda çözüm olarak kolay dolum kartuşları devreye girmiştir. Kolay dolum kartuşları kendi kendilerini resetleme yetisine sahip olduğundan Epson yazıcılarda rahatlıkla kullanılabilmektedir.
Kartuşlar mürekkep püskürtmeli yazıcılarda genel olarak 2 adet bulunur. Biri siyah, diğeri renkli olarak tanımlanan 2 adet kartuş olmasına rağmen toplamda 4 ana CMYK rengin elde edilmesinin sebebi renkli kartuşun içerisinde 3 ayrı renk haznesi bulunmasıdır. 2 kartuşlu yazıcı modellerinde renkli kartuşlar içlerinde Cyan(mavi), Magenta(kırmızı) ve Yellow(sarı) rengi barındırırlar. Bu tür renkli kartuşlarda 3 renk için yanyana 3 püskürtme ağzı bulunur ve tek bir metal plaka üzerindedirler. Birçok yazıcı modelinde ise her renk için ayrı kartuşlar kullanılabilmektedir. Yani 4 renk için 2 kartuş yerine 4 ayrı kartuş kullanılabilir. Her renk için ayrı üretilen bu tür kartuşların çoğunda püskürtme ağzı bulunmamaktadır. Daha gelişmiş baskı yapan yazıcılar 6 ila 12 adet kartuşa sahip olabilmektedir. Fazla kartuş fazla renk seçeneği anlamına geldiğinden çıktılar dijital dosyanın gerçek görüntüsüne daha da yakın olmaktadır.